ANA DİL NEDİR? ANA DİLİ NEDİR? ANADİLİN ÖNEMİ
“Ana Dil”in Tanımı
“Ana dil” kavramındaki ana sözcüğü “anne” değil, temel, asıl, kaynak, esas anlamlarında kullanılmaktadır. “Ana dil” tanımında “içinde başka diller barındıran kaynak dil” ve “birden çok dilin aslını kökenini oluşturan dil” tanımları yapılabilmektedir.
Türk Dil Kurumu Büyük Türkçe Sözlükte “ana dil” kavramı : “Kendisinden başka diller veya lehçeler türetmiş olan dil.”olarak bulunmaktadır. (Türkçe Sözlük 2005: 93)
Dilbilim Terimleri Sözlüğünde “ana dil” kavramı : “Başka diller türetmiş olan eski dil.” olarak tanımlanır. (http://www.tdk.gov.tr)
Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğünde “ana dil” kavramı : “Bir veya birden çok dilin kaynaklandığı dil. Örneğin Latince gibi.” olarak tanımlanmaktadır. Vardar (1988: 20)
Gramer Terimleri Sözlüğünde: “Bugün ses yapısı, şekil yapısı anlam bakımından birbirinden az çok farklılaşmış bulunan dil veya lehçelerin, kök bakımından bilinmeyen bir tarihte birleştikleri ortak dil: Ana Türkçe, Ana Moğolca, Ana Altayca, Roman dillerinin temeli Latince gibi.” (Korkmaz (1992: 8)
Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğünde ise “ana dil” için: “Akraba oldukları kabul edilen dillerin aslını kaynağını oluşturan dil. Altay dili Türkçe, Moğolca ve Mançu-Tunguzcanın ana dili kabul edilir. Latince Roman dillerine göre bir ana dildir” denilmektedir. (Topaloğlu, 1989: 24)
“Ana Dili”nin Tanımı
“Ana dili” kavramındaki ana sözcüğü doğrudan anne ile ilgilidir ve kişinin ailesinden öğrendiği dil anlamına gelmektedir. Ana dili bi çocuğun annesinden, ebeveynlerinden, ailesinden, sosyal çevresinden ve içinde bulunduğu dilsel ve kültürel topluluktan bilinçli bir öğrenim evresi olmadan öğrendiği en iyi kullandığı ve hâkim olduğu dildir. Doğumla başlayan ana dili öğrenimi ve edinimi çocukluk yıllarında biçimlenmektedir. Ana dili, bir insanın ilk dilidir ve onun dünyayı algılamasına, anlamlandırmasına ve iletişim kurmasına yardımcı olur.
Gramer Terimleri Sözlüğünde “İnsanın doğup büyüdüğü aile ve bağlı bulunduğu toplum çevresinden edindiği, kendisiyle toplum arasındaki ilişkilerde en güçlü bağı oluşturan dil”, olarak tanımlanmıştır. (Korkmaz, 1992:8)
Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğünde “Kişinin ailede ve içinde büyüdüğü toplumda edindiği ilk dildir.”olarak tanımlanmıştır. (Vardar,1988: 20)
Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğünde “Kişinin önce annesinden ve diğer aile fertlerinden sonra içinde bulunduğu sosyal çevreden edindiği, kendisiyle toplum arasındaki iletişimi sağlayan dil” olarak tanımlamaktadır.(Topaloğlu, 1989: 24)
‘Ana dili’ tanımını “başlangıçta anneden ve yakın aile çevresinden, daha sonra da ilişkili bulunulan çevrelerden öğrenilen, insanın bilinçaltına inen ve bireylerin toplumla en güçlü bağlarını oluşturan dildir. (Aksan, 1990:81)
“Ana dili” insanın çevresiyle olan ilişkilerinde algıladığı iletişim verileri işleyerek, yaşamının ilk birkaç yılı içinde edindiği dil, birinci dildir demektedir. (Demircan, 1990: 14)
“Ana Dil” ile “Ana Dili” arasındaki temel ayrım; Ana dil, kaynak dil, temel dil, Ana dili ise anne dili olarak tanımlanmaktadır.
Ana Dil Nasıl Yazılır?
Türk Dil Kurumu'na göre ana dil kelimesinin doğru yazılışı ana dil şeklindedir. Anadil olarak yazılması hatalı yazım demektir. Ana dil en doğru şekli ile “ana dil” olarak yazılır. Anadil olarak birleşik bir biçimde yazılması yanlış yazımdır. Ana dil ayrı olarak yazılmalıdır. Ana dil bir kimsenin ilk dili anlamına gelir. Ayrıca Ana dil bir kimsenin öğrenmiş olduğu ilk dil ve ailesi ve soyunun konuştuğu dil de ana dil olarak bilinmektedir.
Ana dil önemli bir kelime olduğu için yapılacak yazım hatası anlam bozulmasına sebep olabilir. Bu yüzden son derece titiz bir tutum ile yazılmalıdır. Kelimenin TDK'ye göre doğru yazılışı ana dil şeklindedir.
Ana Dilin Önemi
Ana dilin önemi ; Ana dil her insanın hayatında bulunan ve vazgeçilmez bir yeri bulunan temel dildir. Ana dil bu anlamda çocuk için aile hayatının, kültürün ve geleneklerin büyük ve önemli bir parçasıdır.
Ana dil, bir kişinin kimliğinin bir parçasıdır. İnsanlar, ana dili üzerinden ait oldukları ailelerini, kültürlerini ve yaşadıkları toplumu tanımlarlar.
Ana dil, insanların iletişim kurmaları, düşüncelerin ifade edilmesi ve anlamlandırılması için en temel araçtır. İnsanlar kullandıkları ana dili üzerinden birbirleriyle konuşarak, yazarak ve iletişim kurarak, fikirlerini ve duygularını ifade ederek ve anlamlandırarak dünyayı anlarlar. Öğrendikleri bilgileri ana dil ile daha iyi anlayabilirler ve diğer yabancı dilleri daha kolay öğrenirler. Ana dil, bir toplumu, o toplumun kültürü, tarihi, geleneği ve kültürel değerleri hakkında birçok bilgi vererek korunmasına yardımcı olur.
Bu noktada ana dilin önemi ortaya çıkmaktadır. Yabancı dil öğrenimi sırasında ana dilin kaybedilmesi çocuğun kimlik duygusunu da etkileyebilmektedir.
Erken yaşta iki dilin aynı anda öğrenilmesi sürecinde, ana dilin unutulmaması adına, ebeveynlerle yapılan aktivitelerde çocuğun ana dilini kullanması teşvik edilmeli, ana dilinini kullanma sırasında çocuğun sarfettiği çaba ödüllendirilmelidir. Ana dilin önemi bakımından çocuğun ana dilin korunması, ebeveynlerle yapılan aktiviteler, okuma, şarkı, oyun ve hobi saatleri ile mümkün olmaktadır. Bu şekilde çocuğun ana diline olan bağlılığı sağlanmalı ve güçlendirilmelidir.
Ana Dili Güçlendirmek İçin Uygulanabilecek Stratejiler
Ana dili güçlendirmek için uygulanabilecek birçok strateji bulunmaktadır.
Ana dili güçlendirmek için çocukla düzgün bir ana dil kullanımı ile mümkün olduğunca konuşmak gerekir. Çocukla ana dilinde konuşmak ona en iyi Ana dili modelini sağlar. Ana dili güçlendirmek için mümkün olduğunca fikirleri açıklayıcı ve net bir biçimde dile getirmek gerekir. Ailelerin çocuklarıyla sık sık konuşması, dil öğreniminde etkili bir yöntem olmakta, çocuklarla sözel iletişimin kuvvetli olması onların ana dil gelişimine büyük katkı sağlamaktadır.
Ana dili konuşma pratiği, çocukların kelime dağarcığını genişletmelerine, dilbilgisi kurallarını öğrenmelerine ve telaffuzlarını geliştirmelerine yardımcı olur. Bu nedenle, ebeveynlere çocuklarla gün içinde düzenli olarak konuşma pratiği yapmaları önerilmektedir.
Dil oyunları da çocukların dil becerilerini eğlenceli bir şekilde geliştirmelerine ve Ana dilii geliştirmelerine yardımcı olur. Tekerlemeler öğrenmek ve bunu hatasız şekilde söyleyebilmek, ana dilde geleneksel şarkılar söylemek, kelime bulmacaları çözmek gibi etkinlikler, çocukların kelime bilgilerini ve telaffuzlarını geliştirmelerine yardımcı olmaktadır.
Ana dili güçlendirmek için çocuklarla yapılan hikaye anlatımı etkinlikleri, çocukların anlama ve ifade becerilerini geliştirmelerine yardımcı olur. Çocuklarla birlikte hikaye okumak ya da okunan hikayeleri anlatmak, dil becerilerini geliştirmede etkili bir yöntemdir.
Çocuk kitapları, kartlar, flash kartları gibi dil öğrenim materyalleri de ana dil gelişimi için uygundur. Bu dil öğrenim materyalleri ile dil öğrenimini daha eğlenceli ve etkili hale getirebilir. Kelime öğrenme oyunları oynamak, kelime avı yapmak, dilbilgisi egzersizleri yapmak gibi dil öğrenme aktiviteleri de çocukların dil becerilerini geliştirmede etkili olmaktadır.
Çocuklar ilkokul okuma yazma çağına geldiklerinde ise ana dili okuma ve yazma becerileri, dilin yapısal özelliklerinin anlaşılmasına yardımcı olacağı için ana dili becerilerini geliştirmede de önemli bir rol oynar. Dil öğreniminde, dil öğrenimi ortamının da önemi büyüktür. Çocuklar, dil öğrenimine uygun bir ortamda yetiştirilmelidir.
Çocuklara Ana Dilde Kitap Okumanın Faydaları Nelerdir?
Ana dilde kitap okumanın faydaları yadsınamayacak kadar fazladır. Ana dil kişinin kendi özgür, nesnel ve eleştirel bir düşünce tarzına sahip olmasıdır.
Kitaplar, kelime dağarcığını genişletmek için harika bir kaynaktır. Okuma, yeni kelimelerin öğrenilmesine ve kullanılmasına yardımcı olur. Çocuklara ana dilinde kitap okumak onların kelime dağarcığını zenginleştirir. Okuma alışkanlığı bireylerin okumayı öğrendikten sonra bunu keyifle yapmalarını sağlamak amacı ile kazanmaları gereken çok önemli bir beceridir.
Kitaplar, dilbilgisi kurallarının öğrenilmesine yardımcı olurken dilbilgisi becerilerin gelişmesini de sağlar. Erken dönemde okuma alışkanlığını kazanan çocukların kelime dağarcıkları ve buna bağlı olarak düşünme yetenekleri artar. Düşünme yeteneğinin artması ile konuşma, dinleme ve zeka faktörleri de gelişir ve artar.
Okurken, cümle yapıları, kelime seçimi ve dilbilgisi kuralları hakkında daha fazla bilgi edinilir dolayısıyla çocukların genç zihinlerine yeni kelimeler, telaffuzlar, cümle yapıları ile kelime seçimleri daha iyi yerleşir. Farklı düşünceleri, farklı yaşam tarzlarını farklı kültürleri ve gelenekleri anlamak ve anlatabilmek, bunun yanında kültürel farkındalığı artırarak ve farklı kültürler hakkında bilgi edinilmesi bakımından birebirdir. Bu anlamda kitaplar ve çocuklara hikaye anlatmak çocuğun; dinleme, düşünme, dil ve okuma yeteneklerini geliştirmesine de yardımcı olur.
Ana dilinde kitap okuma kişinin telaffuz ve vurgu yapması gibi dil becerilerinin gelişmesini sağlar. Diğer bir deyişle hem okuyan kişinin hem de dinleyicinin konuşma becerilerini geliştirmede yardımcı olur. Bilişsel gelişime katkı sağlayan ana dilinde kitap okuma, çocukların düşünme becerilerini, hayal gücünü ve problem çözme becerilerini geliştirir. Erken dönemde çocukların kitaplarla tanışmaları, onların gelecek yıllarını da etkilemektedir. Bu anlamda ebeveynler çocukların kitap okuma alışkanlıklarına öncü ve rehber olmalı, onlara model olmalıdırlar. Okuma zamanları oluşturarak okunan kitaplar ve yazarları hakkında sohbet etmelidirler.
Kaynaklar
Aksan, Doğan (1990). Her Yönüyle Dil, Ana Çizgileriyle Dilbilim 1, Ankara: TDK Basımevi.
Demircan, Ömer (1990). Yabancı Dil Öğretim Yöntemleri, İstanbul: Ekin Eğitim-Yayıncılık ve Dağıtım.
Korkmaz, Zeynep (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları 575.l.
Şerif ORUÇ, Türkçede Ana Dil ve Ana Dili -321-
Topaloğlu, Ahmet (1989). Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Türkçe Sözlük (2005). Ankara: TDK.
Vardar, Berke (1988). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul: ABC Tanıtım Basımevi.
http://tdkterim.gov.tr/bts/
http://www.tdk.gov.tr
www.multilingualliving.com Fédération des parents francophones de Colombie-Britannique:
www.children.gov.on.ca/htdocs/English/topics/earlychildhood/speechlanguage/locations.aspx
www.children.gov.on.ca/htdocs/English/topics/earlychildhood/speechlanguage/index.aspx www.beststart.org/resources/hlthy_chld_dev/index.html
