Duygu düzenleme bir duyguyu düzenlemek azaltmak, korumak ya da artırmak için kullanılan tüm stratejilerdir.
Yeterli duygu düzenleme becerisine sahip bir kişi, duygularının farkındadır ve duygularını anlayabilir. Duygularını kabul eder, dürtüsel davranışlarını kabul edebilir ve negatif duygular hissettiği zaman bile amaca uygun davranışlar sergileyebilir.
Duygu Düzenleme Aşamaları
Duygu düzenleme, içinde bulunulan durum ile sahip olunan çevresel ve içsel değişkenlere göre duyguları anlama, değerlendirme ve tepki verme aşamalarını içerir. Bir çocuk için hayli zor olan bu süreçte çocuklar farklı tepkiler verirler.
Duygu düzenlemesinde kimi çocuk engelleyemedikleri güçlü ve anlık tepkiler verirken, kimi çocuk çekingen ve sessiz kalabilir. Her iki durumda da yapılabilecek tek şey; duyguları anlamlandırabilmek ve yapıcı bir biçimde duyguları ifade edebilmeyi öğrenmektir.
Olumlu ya da olumsuz anlamda her duygunun kabul edildiği, uygun bir şekilde ifade edilebildiği ve model olunan olumlu aile iklimi çocuğun duygu düzenlemesinde önemli rol oynar.
Duygu düzenlemesi ya da duygu düzenleme bireyin duygusal anlamda tepkilerini kontrol edebilmesi, duygusal tepkilerini değerlendirebilmesi, gözlemlemesi ve değiştirebilmesidir.
Duygu Düzenleme Amacı
Duygu düzenleme en temel amacı bireyin duygularını değiştirmesidir. Duygu düzenleme sürecinde bireyler, bir durum karşısında spontane olarak karar vermemek için çaba sarfetmektedirler. Çünkü bir duyguyu düzenlemek, değiştirmek ya da kontrol etmek karmaşık bir süreci kapsamaktadır.
Duygu Düzenleme Becerisi
Duygular kişinin kendi ve karşısındaki bireyin davranışlarını değiştirmeye yönelik değerlendirmesini ve bununla ilgili davranış biçimlerini kapsar.
Duygu düzenleme süreçleri ‘içsel’ ve ‘dışsal’ süreçlerden oluşur ve duyguları başlatma, sürdürme ve beraberinde düzenlemeyi kapsamaktadır.
Duygu düzenlemede içsel süreçler bireyin kendi duygularını düzenlemesine yardımcı olurken, dışsal süreçler karşıdaki bireyin duygu düzenlemesi konusunda bireye yardımcı olmasını tanımlamaktadır. Duygu düzenleme becerisi için kişi, sözü edilen durumda duygusal, zihinsel ve sosyal gereklerinin farkında olmalıdır.
Duygu Düzenleme Becerisi Ne Zaman Başlar?
Duygu düzenleme becerisi bireyin doğumu ile başlar. İlk yıl boyunca genellikle ağlama, haz için emme davranışı, dikkat dağıtma ya da yardım arama gibi otonomik fizyolojik mekanizmalar ile şekillenir.
Özellikle erken çocukluk döneminde birincil bakım veren kişinin rolü, bireyin duygu düzenleme becerisini önemli düzeyde etkilemektedir. Bebek ile bebeğe bakım veren kişi arasında fizyolojik ve davranışsal bir uyuşma sağlanır. İleri dönemlerde çocuğun kendisine bakım veren kişi olmasa bile zor durumlarla daha iyi başa çıktığı ve güvenli bir şekilde bağlanan çocuklar olduğu görülür.
Çocuğun duygu düzenlemesinin geliştirilmesi çocuğun ya da bebeğin bakım veren kişi ile uyumlu ve olumlu etkileşim içinde olması önemlidir.
Bebeklikten sonraki dönemde bilişsel gelişim ilerledikçe, bebeğin dış dünyaya verdiği pasif çabalar yerini aktif çaba almaktadır. Üç yaşına gelen çocuklarda akranları ile vakit geçirme ve onlara yönelme süreci başlar ve anneden yavaş yavaş ayrılma gözlemlenir.
Bu aşamada çocuk dış çevredeki bireylerin duyguları hakkında daha çok şey öğrenir ve kendi duygu düzenlemesi ile ilgili becerilerini daha bilinçli bir şekilde ortaya koyar. Çocukların bu dönemde, bebekken birinci derece bakımını yapan kişi yanında olmadığı zamanlarda bile güç ve zor durumlarla daha rahat başa çıkabilen ve güvenli bağlanan çocuklar olduğu görülür.
Üç yaşından itibaren çocuk aile üyelerinin duygularını anlamaya başlar dolayısıyla aile içi iletişim de derinleşmeye başlamaktadır. Doğumdan itibaren ilk yedi yıl çocuk, birçok duygu temelli gelişimsel görevi bulunur.
Bu gelişimsel görevler; diğer insanlara ilgi duyma, korku ve endişe ile baş edebilme, tehlikeyi tanıma, hoşgörülü olma, yeterli bir zaman diliminde yalnız kalma, arkadaşlıkların geliştirilmesi, kabul edilebilir davranışlar içinde kendini savunmayı öğrenmedir. 0-7 yaş arasındaki çocuklarda bu gelişimsel görevler duygu düzenlemesi ile ilgili becerilerdir ve bu beceriler geliştirilebilir.
Okul öncesi dönemde çocuklar sosyal ortamlarda çok daha fazla bulunmaya başlarlar. Bu dönemde çevredeki yaşanan durumları gözlemlerler ve duygu düzenleme becerilerini geliştirme fırsatı bulurlar. Sosyal çevresi bu dönemde bebeklik dönemine göre genişleyen çocuk, duygu düzenlemesi ve duygular hakkında farklı bilgiler kazanır.
Okul öncesi dönemde çocukların duygu düzenlemesine karşı büyük bir çaba sarf ettiği gözlemlenir. Dil ve konuşma gelişimi arttıkça ve ilerledikçe, çocukların kendini ifade etme biçimleri de güçlenmeye başlar.
Okul öncesi çocuklarda duygu düzenleme becerisi gelişmelidir ve anne baba çocuklarını çevre ile olabildiğince geniş tutarak çocuğun duygu düzenlemesi becerisinin gelişmesine bu anlamada katkı sağlamalıdırlar.
Aksi halde okul öncesi dönemde duygu düzenlemesi yeterince gelişmemiş çocuklar büyüdüklerinde hatta yetişkin olduklarında, sosyal ilişkilerinde okula uyumda problemler ve zorluklar yaşayabilmektedirler. Bu bakımdan okul öncesi dönemde çocukların duygu düzenleme becerisinin gelişmesi kritik bir öneme sahiptir.
Duygu Düzenlemede Ailenin Rolü
Bebeklik döneminde bebekler duygularını düzenleme ve kontrol etme becerilerini birincil bakım veren kişi ile kurduğu bağ ile geliştirmektedir.
Nasıl bebeğin fiziksel ihtiyaçlarının karşılanması gerekliyse, duygusal ihtiyaçlarının karşılanması da son derece önemlidir. Bebeğe bakım veren kişinin bebeğin olumlu duygularını pekiştirmesi, ona rol model ve sevgi dolu olması ve bebeğin stresli olduğu durumlarda onu yatıştırması duygu düzenleme yollarından birkaçıdır.
Bebeklikten çıkıp çocukluk döneminde çocuklarda bilişsel ve fiziksel beceriler de gelişir. Çocukluk döneminde çocuklar yavaş yavaş duygu düzenleme stratejisi geliştirmeye başlarlar.
Bebeklik döneminden itibaren çocukluk döneminde de duygularını tanımaya başlayan ve duygusal ipuçlarına dikkat ederek büyüyen çocukların duygu düzenleme becerileri de buna bağlı olarak gelişmektedir.
Ergenlik Döneminde Duygu Düzenleme
Ergenlik dönemi duyguların yoğun olarak yaşandığı dönemdir. Ergenin gelişimi için, ergenin bu dönemde duygularının farkına varması, düzenlenebilmesi ve ifade edebilmesi önemlidir.
Ergen bireylerin duygusal yaşantıları yetişkinlerden ve çocuklardan farklı olmaktadır. Bu dönemde ergenlerin duygusal durumları dalgalanma eğilimindedir. Karmaşık ve olumsuz duyguları sıklıkla yaşayan ergenler bazı durumlara normalden daha fazla tepki verebilirler. Bu dönemde ergenlerde duygu düzenleme ihtiyacı artmakta ve bununla birlikte duygu düzenleme yöntemlerinde farklı yollar kullanılabildiği görülmektedir.
Ergenlik döneminde ergenin duygu düzenlemesi ile anne baba ya da ebeveyn ilişkileri arasında etkileşim bulunmaktadır. Anne babaların ya da ebeveynlerin ergenlik döneminde bulunan çocukları ile iletişim ve etkileşim kurma biçimi, ergenin güncel ve ileriki yaşantısına etki etmekte ve önemli sonuçlar doğurabilmektedir.
Ergenlik döneminde ergen bireyin yaşadığı ya da içinde bulunduğu durumlar onun duygusal tepkilerinin artmasına ve aşırı tepki vermelerine neden olabilir. Çocukluk dönemi ve ergenlik dönemi birbirinin devamı olsa da duygu düzenleme biçimi ergenlerde daha zor olabilmekte ve bu konuda ergen yetersiz kalabilmektedir.
Duygu düzenleme becerisi konusunda yetersiz olan ergende bu dönemde yeme bozuklukları, sinirli davranışlar ortaya çıkabilmektedir. Duygu düzenlemesi konusunda yetersiz olan bir ergenin bu durumu kendisi için bir risk faktörü olabilmektedir.
Ergenlik döneminde ebeveynler ergenin içinde bulunduğu duygusal dönemin farkında olursa ve bu dönemde ergene kendi duygularını hissetme imkanı vermelidirler. Böylelikle ergen olumsuz herhangi bir durum ile karşılaştığı zaman ebeveynini model olarak almakta ve mutlu hissedecekleri ortam oluşturma ve duygu düzenleme konusunda daha başarılı olurlar.
Bu bakımdan ebeveynler ergen çocuklarını anlamaya çalışmalı, duygusal durumu hakkında olumlu ve açık şekilde konuşmalı ve ergen çocukları hakkında bilgi sahibi olmalıdırlar. Bu dönemde ebeveynlerin yapıcı ve olumlu tavır içinde olmaları ve çocuğunun olumsuz süreç, durum ve sonuçlardan korunması haliyle son derece önemlidir.
Duygu Düzenleme Becerisini Kullanan Çocuklarda Olumlu Eğitimsel Sonuçlar Görülüyor
Duygu düzenleme becerisi kullanan çocuklarda olumlu eğitimsel sonuçlar görüldüğü yapılan araştırmalarda görülmektedir.
Okul ortamında öğrencilerin duygu ve duygu gelişimini önemseyerek, pedagojiyi belirli programlara bağlı kalmadan düzenleyebilir ve planlayabilirler. Okul ortamında çocukların gelişimsel özellikleri dikkate alınarak yapacağı şeylere odaklanmasını sağlamak duygu düzenleme becerisinin gelişmesine yardımcı olmaktadır.
Öğretmenler sınıf ortamında öğrencilerinin duygu düzenlemesinin geliştirilmesi yönünde çalışmalar yapabilirler. Sınıf ortamında öğretmenler, öğrencilere duygularını ifade etmelerine ve duygu düzenlemesini daha rahat yapabilmeleri amacıyla, aidiyet duygusu ve otonom desteğine önem vermelidirler.
Çocukluktan ergenliğe geçiş olan 12- 18 yaş arasında, ergenliğin rahat geçmesi bakımından gencin duygularını düzenleyebilmesi önemlidir. Bu dönemde duygu düzenleme yeteneği artarken, gencin motivasyonunda da farklılıklar görülebilmektedir. Çocukluktan ergenliğe geçiş döneminde arkadaşlık ve aile ilişkilerinin kuvvetli olması, gencin duygu düzenlemesine ve dolayısıyla duygu gelişimini destekleyici rolü bulunmaktadır.
Çocukların Duygu Düzenlemesinde Ailelere Öneriler
Çocuklarda yaş büyüdükçe, beden ve zihin kontrolü daha fazla sağlanmaya başlanır. Çocuklar durum ayarlama ve tepkilerini düzenleme konusunda farklı stratejiler geliştirmeye başlarlar. Çocuklarda yaş ile birlikte dil gelişimi de duygu düzenlemesi şekillerini daha olanaklı duruma getirir.
Çocukların duygu düzenlemesinde ailelere yardımcı olabilecek yöntemler bulunur. Bu yöntemlerin ilki çocuk ile çocuk ile fiziksel temas sağlamaktır. Fiziksel temas ve sarılma ile birlikte çocuğun duygularını yaşamasına izin verme, çocuğun yaşadığı durumda duygularını aynalama sağlanabilir. Bu durumda uzun cümlelerden ziyade kısa cümleler kullanılmalıdır.
Duyguları aileleri tarafından kabul edilen çocuklar, duygu düzenlemesini daha rahat yapabilirler. Bu anlamda ailelerin çocukların duygularını dikkate almaları, çocukların gerek küçük yaşlarda gerek ergenlik döneminde duygu düzenleme becerilerinin gelişmesine ve duygu düzenlemelerini daha rahat yapabilmelerini sağlar.
Çocukların duygu düzenlemesinde ailelere yardımcı olabilecek bir diğer yöntem de çocuğu fiziksel aktivitelere yönlendirmektir. Kriz anlarında çocuğun kendisine zaman tanıması öğretme ya da derin nefes çalışmaları ile kendini yatıştırmak gibi. Anne babaların ev ortamında kendi yaşadıkları duygularından bahsetmeleri de çocukların duygu düzenleme becerisine katkı sağlamaktadır.
Sınav Koleji ve Sınav Eğitim Kurumları olarak öğrencilerimizi akademik ve mental bakımdan en iyi şekilde yetiştiriyoruz. Alanında profesyonel Rehber Öğretmenlerimizin bulunduğu kolejimizde tüm öğrencilerimizin ayrı ayrı akademik, duygusal ve sosyal gelişimlerini takip edecek mentör ve rehber öğretmenlerimiz bulunmaktadır. Size en yakın Sınav Koleji ile Sınav Eğitim Kurumlarını ve Sınav Kolej fiyat ile ilgili tüm bilgileri öğrenmek için Sınav Koleji Ankara Genel Merkez 0312 285 99 77 numaralı telefonumuzdan bizleri arayabilirsiniz. Sınav Kolejinin resmi internet adresi ile size en yakın Sınav Koleji için
https://sinav.com.tr/ adresinden bizlere rahatlıkla ulaşabilirsiniz.
Kaynaklar
- "Okul Öncesi Dönem Çocuklarının Duygu Düzenleme Becerilerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi". Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi: 442.
- Casey, Jones ve Hare, 2008
- Cole, Micheal ve Teti,1994
- Field, 1994
- Gross, 2014 – 2015
