ÇOCUKLARDA DİL GELİŞİMİ MATERYALLERİ NELERDİR?
Çocuklarda dil gelişimi materyalleri, ilk üç yılın zihinsel gelişim bakımından son derece önemli bir zaman dilimi olduğu düşünülürse, son derece önemlidir. Yapılan araştırmalar çocuklarda zihinsel gelişimin %80’lik bölümünün ilk üç yıl içinde tamamladığı yönündedir.
Doğumdan sonraki ilk aylardan itibaren bebekler ağlama, hıçkırma, bağırma, gülme ya da bir takım sesler çıkarma ile kendi seslerine aşina olurlar. Aynı zamanda dışarıdan gelen sesleri dinlemeye ve tekrar etmeye başlarlar.
Çocukların erken dönemden itibaren konuşmasının desteklenmesi, uygun ortamlar yaratılması ve farklı uyarıcılar sunulması gerekmektedir. Çocuklarda dil gelişimi materyalleri bu noktada önem arz eder. Eğitimin destekleyici yönünden dil gelişiminde de faydalanmak ve çocuğun konuşma gereksiniminin doğru bir şekilde yapılması gerekmektedir.
Çocuklarla yapılan oyun, kitap okuma, hikaye anlatma, şiir okuma, tekrarlama, parmak oyunları, tekerleme, drama amanlar geçirmelerini gibi çalışmalarla çocukların hem keyifli zamanlar geçirmelerini sağlayabilir hem de dilin düzgün kullanılması sağlanabilir.
Çocuklarda dil gelişimİ materyalleri ve bu şekilde yapılan çalışmalarla erken dönemden itibaren geniş bir kelime haznesi, etkili konuşma ve iyi bir diksiyon kazanan çocuklar ileriki dönemlerde sosyal bakımdan daha sosyal, özgüvenli ve girişken olurlar.
Okul Öncesi Çocuklarda Dil Gelişimi Materyalleri Seçimi
Okul öncesi çocuklarda dil gelişimine uygun araç, gereç ya da materyal seçerken özellikle kullanımı, bakımı ve temizliği kolay olmasına dikkat edilmelidir. Materyallerin birden çok amaca hizmet etmesi ve çocuğa gerek fiziksel gerek mental olarak zarar vermeyecek şekilde yapılmış olması gerekmektedir.
Okul öncesi çocuklarda dil gelişimi için hazırlanan materyallerin çocuklar için ilgi çekici, araştırma yapmasını destekleyici, keşfetme arzusunu karşılayabilen, yaratıcılığı destekleyen, göze güzel gelen ve güvenli olmalıdır. Okul öncesi dil gelişimi için kullanılan materyallerin çocuğun gelişim düzeyine göre hazırlanmış olması gerekmektedir. Materyaller çocuğun gelişim düzeyine göre zordan kolaya, basitten karmaşığa, bilinenden bilinmeyene doğru giden bir sıra çocuğa ile verilmelidir. Çocuğa verilen materyallerin, araç ve gereçlerin çocuğa verilen eğitim programındaki kazanımlarla ve göstergelerle de tutarlı olması gerekmektedir.
Çocuklarda Dil Gelişimi Materyalleri ve Aktiviteleri
Çocukların dil gelişimini desteklemek için kullanabilen çeşitli materyaller ve aktiviteler bulunmaktadır. Çocuğun yaşına, dil seviyesine ve ilgi alanlarına göre bu materyalleri uyarlanabilmektedir. İşte çocuklarda dil gelişimini desteklemek için kullanabilen bazı materyal ve aktivite önerileri:
Kitaplar
Resimli, sağlam karton ya da kaplamalı karton kitaplar, bez ya da pamuklu kumaşlar, his duygusunun gelişimi için tüylü, yumuşak, zımpara kağıdı gibi sert ve pürüzlü ya da parlak dokuda olan kitaplar, çocukların parmaklarını içinde rahat bir biçimde gezdirmelerini sağlamak için delikli kitaplar, çocuğun kitabın sayfalarını indirip kaldırarak keşfedeceği kanatlı kitaplar, çocuk için keyifli, duygusal bakımdan keşifler içeren kitaplardır.
Kitapların içinde bulunan zıt renkler, büyük resimlerle oluşturulmuş kitaplar okul öncesi dönemde çocukların ilgisini çeker.Çocuklar için uygun yaş düzeyinde kitaplar ve hikayeler okumak, kelime dağarcığını genişletir ve anlama yeteneğini geliştirir. Resimli kitaplar özellikle küçük çocuklar için faydalıdır.
Dramatizasyon
Çocuklara okul öncesi ve anaokulu döneminde grup ile beraber yaptırılan dramatizasyonlar dil gelişimine katkı sağlayan yöntemlerden biridir.
Okul öncesi çocuklarına meslek tanıtımlarında da, mesleğe uygun kıyafet ya da kostüm giydirilerek var olan durumu dramatizasyon yoluyla anlatmaları istenebilir.
Türkçe dil gelişimde önemli olan dramatizasyon yöntemi,Türkçede kullanılan eklerin, fiillerin kullanılması ve olayların düzgün bir şekilde ifade edilmesi etkinliklerini kapsamaktadır.
Dramatizasyonda çocuklar doktor, öğretmen, kasiyer ya da iş insanı rollerine bürünerek telefonda ya da yüzyüze iletişim kurallarını da öğrenmiş olurlar.
Elektronik Kitaplar
Elektronik özelliklere sahip kitaplar, çocuklara müzik dinletmenin yanı sıra öykü dinletmek ve resimler göstermek için özel olarak hazırlanan kitaplardandır. Elektronik kitaplar birbirinden farklı birçok özelliğe sahiptirler. Müzikal sesler, hayvan sesleri çıkaran, hareketli, parlayan, bir düğme ya da alana basıldığı zaman önceden kaydedilmiş ses özelliklerini etkinleştirme kitaplar mevcuttur.
Okul öncesi dönemde elektronik kitap alımında ebeveynlerin hassas olması gerekmektedir. Ebeveynler çocuğun yaşına ve gelişimine uygun olan elektronik kitapları sınırlı olacak şekilde 3 yaştan sonra verebilirler.
Dil Oyunları
Dil gelişimini destekleyen oyunlar çocuklarda dil gelişimini destekler. Dil oyunları kelime bilgisini artırmak için eğlencelidir. Kelime oyunları, bulmacalar ve kart oyunları gibi eğlenceli oyunlar çocukların kelime bilgilerini artırırken aynı zamanda sosyal becerilerini geliştirmelerine yardımcı olur.
Müzikli ses çıkaran oyuncaklar
Ses çıkaran, şarkı söyleyen, belirli eylemleri ardı ardına sıralanan, konuşan, sayıları sayan oyuncaklar, bebekler, doldurulmuş hayvan figürleri ve manyetik alfabe oyuncakları dil gelişimi için uygun materyallerdir.
Dikkat çekici bu oyuncaklar çocuklardaki dil gelişimi olumlu yönde etkilemektedir. Bu tarz oyuncaklarla dil gelişimleri desteklenmekte, çocukların hem eğlenmesini hem de öğrenmesini sağlamaktadır.
Sesli müzik kutularındaki seslerin basit ritimli, tekrar eden seslerden ve ritimlerden oluşması, çocuğun erken dönemde seslere ve müzikteki ritimlere daha kolay adapte olmasını ve bu anlamda farkındalık kazanmalarını sağlamaktadır. Çocuklar için özel olarak tasarlanmış müzikler ve şarkılar, çocukların ritim ve dil becerilerini geliştirmelerine yardımcı olmaktadır.
Konuşma Kartları ve Günlük Konuşmalar
Basit cümleler veya kelimeler içeren konuşma kartları çocuğun konuşma becerilerini geliştirmesine yardımcı olmaktadır. Sıradan günlük aktiviteler sırasında çocukla konuşmak market alışverişi yaparken, yemek yaparken veya dışarıda yürüyüş yaparken çevrenizdeki nesneleri, renkleri ve olayları açıklamak çocukların dil gelişimini desteklemektedir. Çocukla bol bol iletişim kurmak, sorular sormak ve onunla etkileşimde bulunmak dil gelişimini destekleyici dil çalışmalarıdır.
CD, bilgisayar, televizyon gibi farklı tonlarda müzik dinlenebilen araçlar
Çocukların farklı sesleri, değişik ses çıkaran materyallern çocukların dil gelişimini desteklemesi bakımından önemli bir yere sahiptir. Müzik dinleme sırasında çocuklar farklı müzik tarzlarına farkındalık geliştirirken, aynı zamanda müzik eşliğinde ritmik beden hareketleri de yaparlar. Çocukların dil gelişimi için eğitici ve eğlenceli video veya ses kayıtları kullanılabilir. Bu kaynaklar çocukların kelime öğrenme ve anlama becerilerini geliştirebilir.
Dil Gelişim Uygulamaları
Çocuğun dil gelişimini geliştiren akıllı telefonlar ve tabletlerde kullanılabilen çocuklar için eğitici dil gelişimi uygulamaları mevcuttur. Bu uygulamalar, çocukların dil becerilerini geliştirmelerine yardımcı olur. Çocuğun yaşına ve ilgi alanlarına göre bu materyalleri seçmek önemlidir.
Kaynaklar
- MEB, 1991, s.413
- MEB, 2013
- Machado 2010
ÇOCUKLARDA DİL GELİŞİMİ MATERYALLERİ
